domingo, 31 de enero de 2010

lunes, 18 de enero de 2010

PASHUPATHI NATH. KATMANDÚ, NEPAL. RITO FUNERARIO HINDUISTA.

Rito funerario hinduista en Pashupathi Nath, Katmandú: este recinto é Patrimonio da Humanidade. Para os nosos ollos occidentais esta cerimonia convértese nun espectáculo, cobran por entrar; para eles é o derradeiro paso do camiño que remata coas súas cinzas no río.
1.1


SIKKIM NO CORAZÓN DO HIMALAIA, CAMIÑO DO KANCHENJUNGA.

Publicado no periódico o Sil, no número de decembro de 2009.

Cara surleste de Kanchenjunga.



Everest e Lothse.

O espertador sona pouco antes das seis despois dunha boa noite dun sono que xa non se recuperará en toda a expedición. Non penso demasiado no voo interior que nos ten que conducir de Katmandú a Bhadrapur, no leste de Nepal na fronteira coa India. Este voo realízase nunha avioneta de hélices da compañía Buddha Air, dura algo menos dunha hora e como foi moi tranquilo puiden gozar de marabillosas vistas cara o Himalia. Ao carón do avión desfilan Pumori, Everest, Lotshe, Makalu e Kanchenjunga: esta visión non parece demasiado real. Dende o aeroporto de Bhadrapur, que é unha pista non demasiado larga e un alpendre, unha hora de coche ata a fronteira de Nepal coa India: primeiro control de inmigración en Kakarbhitta e logo paso fronteirizo e primeiro contacto coa nefasta burocracia india en Ranigans. Vai un calor espantoso e a estrada aparece rodeada da triste realidade da India; miseria, campos de arroz e a medida que gañamos altura campos de té.
A xornada de hoxe remata en Darjeeling despois de atravesar os deprimentes arrabaldes da cidade de Siliguri (estado de Bengala Occidental) e de gañar altura ata ós 2200 m por unha estrada literalmente infernal.
Estou despistado polo cansazo e sobre todo sorprendido polas vistas cara ao norte: dende aquí xa pode contemplarse en toda o seu esplendor o macizo do Kanchenjunga, que é a única montaña que se pode contemplar así dende as cidades do norte da India e Sikkim.
Un pouco de organización e paseo por unha ateigada rúa central en festas, como sempre chea de tendas nas que pode mercarse de todo. O olor imponse aos demais sentidos. Eu gozo nestes sitios, encántanme estas cidades nas que podes camiñar e mesturarte coa xente sen maiores problemas.
Estou aloxado nun modesto “lodge” cun encanto especial, rexentado por amabilísimos tibetanos: a comida non suporá ningún problema nesta viaxe, todo o contrario, será un aliciente máis.
Ao día seguinte os meus paos encamíñanse a Tiger Hill, outeiro nas inmediacións de Darjeeling; centos, eu case me atrevería a dicir miles, de persoas congréganse para ver a saída do sol e de paso como se vai iluminando pouco a pouco o Kanchenjunga co Jannu como testemuña. Nun estado de catarses colectiva todas estas persoas aplaudiron cando saíu o sol e logo cando se tinguiu de rosa a cara leste do Kanchen. Cando xa todo parecía ter rematado levei a maior sorpresa desta experiencia atávica: o sol iluminou na lonxanía unha montaña da que só se vía o pico sobre unha liña de montañas máis baixas, a xente que estaba ao meu carón empezaron a gritar: Makalu, Makalu…!. Si, era o Makalu (8.463 m). A eles o nome e a altura das montañas dálles igual, penso que o que veneran e a súa aparenza de lugares máis próximas ao ceo que á terra.
Mañá viaxarei a Pelling, xa en Sikkim. Na actualidade Sikkim é un estado da India emprazado no corazón da cordilleira do Himalaia. É o estado menos poboado da India e o segundo máis pequeno en superficie. Sikkim foi un estado independente gobernado por unha monarquía ata 1975, cando decidiron nun referendo converterse no vixésimo segundo estado da India. Este verde e escarpado estado limita ao oeste con Nepal, ao norte e ao leste co Tíbet, ao surleste con Bhutan e ao sur co estado de Bengala Occidental. O idioma oficial é o nepalí, as relixións predominantes son o Hinduísmo e o Budismo, o 80 % da poboación é nepalí, o resto son indios pero tamén hai un bo número de tibetanos. A súa capital e cidade máis grande é Gantok.
Neste estado nótase un gran cambio con respecto ao resto da India, todo está moito mellor coidado e hai máis organización e sobre todo limpeza, en definitiva nótase que queren coidar o que teñen. Marabillosos e inmensos bosques condúcennos dende os 450 m no fondo do val ata os 2100 metros de Pelling.
O camiño de aproximación a pé ao Kanchenjunga por esta vertente empeza en Yuksom (antiga capital de Sikkim) xa se pode ver dende Pelling ao outro lado do val; só hai uns 30 quilómetros por unha destas endiañadas estradas. O día igual que todos dende a chegada a Darjeeling pola mañá as vistas sobre o Kanchenjunga e o seu macizo son espectaculares, nin unha soa nube, a media que avanza a xornada desaparece da vista oculto polas nubes. Resultou impresionante ver tan cerca dende a fiestra da habitación a terceira montaña máis alta da terra.
Yuksom (que significa lugar de encontro dos tres Lamas) é unha poboación pequena con moito encanto. Aquí está a Stupa de Norbugang, lugar onde foi entronizado o primeiro rei de Sikkim, que conserva os asentos de pedra como probas da consagración ademais da pegada que fixo un dos lamas ao bater contra a pedra despois de chegar voando dende o Tíbet. Non entendo todos os matices do budismo pero resulta claro que unha relixión así só pode entenderse con estas montañas como telón de fondo. O máis interesante destes percorridos é o contacto coa xente: amosan un modo de vida sinxelo pero enxeñoso como debeu ser nas nosas aldeas hai máis de cen anos.
Últimos preparativos antes de marchar cara a montaña e reunión co equipo que nos acompañará durante o camiño de aproximación á montaña “dos cinco tesouros de neve”.
O Kanchenjunga ou Kangchen Dzö-nga 8.586 m, é a terceira montaña máis alta da terra, a primeira da India e a segunda de Nepal. O nome nepalí tradúcese como “cinco tesouros de neve” xa que a montaña ten cinco picos que superan os 8.000 metros. A primeira ascensión ao seu pico principal tivo lugar no ano 1.955 por parte dos británicos Gerge Band e Joe Brown; por respeto ás crenzas do pobo de Sikkim, para quen o cumio é sagrado, detiveron o seu ascenso poucos metros antes da cima, costume que se ven respectando pola meirande parte das expedicións posteriores. A cara surleste, na que aínda ninguén puxo un pé pola súa salvaxe dificultade, cae dende a cume sur (8.476 m) ata o Glaciar Talung. O seu impresionante aspecto pode apreciarse na súa totalidade dende o collado de Goecha La (5.140 m), destino da miña expedición a este lugar tan apartado da inmensa cordilleira do Himalaia.
Os primeiros días de aclimatación sempre por riba dos 4.000 m, lávanme despois de superar a impresionante gorxa do río Rathong polo magnífico bosque húmido do Himalaia con multitude de especies (magnolios, rododendros, fentos e numerosas variedades de orquídeas), ata o campo de Dzongri a 4.020 m; dende este emprazamento xa poden contemplarse as primeiras vistas da impoñente corda que forman os montes Pandim, Tenzing Khan, Lama e Lamini, que non chegan aos 7.000 metros pero relocen impresionantes. Para completar a aclimatación e recoñecer outro espectacular val atraveso o collado de Dzongri La e instalo un campamento en Bikhbari, onde remata o Glaciar Rathong, baixo a mole que forman os catro picos do Kabru de máis de 7.000 metros. Entre a mesta brétema achégome ata o mesmo glaciar para visitar a zona da Escola India de Alta Montaña onde adestran montañeiros procedentes de todos os estados da India.
Cando o corpo xa está bastante afeito a desenvolverse entre os 4 e os 5.000 metros deixo atrás o val do río Rathong para meterme no val do río Prek Chu que me levará ata o mesmo pé da cara surleste do Kanchenjunga polo Glaciar Zemu despois de volver a atravesar o paso de Dzongri La.
Ao chegar a Lamuney, preto de Samiti Lake (4.500 m), vexo con preocupación como Kesher o “sirdar” da expedición inicia a “puja” (cerimonia budista) para pedirlle aos deuses que mellore o tempo e nos permitan seguir ascendendo para admirar a súa morada. O protagonista principal desta cerimonia é unha especie de altar-forno onde se queiman ramas e follas verdes para producir moito fume. Á fogueira tamén son arroxados alimentos para agradar os deuses: arroz e sobre todo fariña mesturada con graxa de iac. Cada un dos participantes na expedición coloca sobre as pedras do altar algunha parte do seu equipo como sinal de respecto e arroxa ao vento un puñado de arroz. Outra parte desta solemne cerimonia consiste na colocación das bandeiras de oración no punto máis elevado do campo.
O monzón este ano tardou en retirarse do Himalaia, cando baixo coñezo a sorte doutras expedicións noutras partes da cordilleira. Esta zona por atoparse próxima ao Golfo de Bengala sofre con máis crueza os efectos do clima monzónico; choiva, neve, vento e sobre todo brétema acompañáronme, ata resultar esgotadoras, durante todos os días na montaña.
Goecha La está a 5.127 metros, e chégase ata este punto despois de ascender pola morrena do Glaciar Zemu, deixando sempre á dereita as cristas dos montes Pandim e Tenzing Khan, á esquerda os impresionantes Kabrus e pechando o val cara o oeste a vertixinosa cara surleste do Kanchenjunga, na que destaca un impresionante esporón formado por torres de rocha e xeo que semella desafiar as leis da gravidade.
Dous días enteiros nevando e chovendo, sen poder saír da tenda de campaña resultan bastante desesperantes. Non hai máis alternativa que agardar unha melloría que intuímos que non chegará; a esta altura (4.500 m) unhas condicións climatolóxicas normais de neve, choiva e brétema non son determinantes para deixar de subir pero o problema é que non conseguiremos ver nada unha vez chegados ao punto máis alto. Sei que será así pero a inactividade desespérame e aínda restan algúns días para chegar ao remate do camiño; subirei ata o collado sagrado de Goecha La, deixarei as miñas bandeiras e volverei ata o campo de Lamuney para recoller as cousas nunha xornada esgotadora pola distancia, a altura e as condicións meteorolóxicas. Algo positivo, unha vez superado o Lago Samiti non me atoparei con ninguén… Como en moitas outras ocasións na montaña esta xornada dura e sen sentido transcorreu coma nun soño; dezaseis horas concentrado en dar un paso e logo outro, outro, outro… sen fotos e sen falar co sherpa nada máis que o imprescindible; o seu traballo é acompañarte pero seguro que lle pareceu moi absurdo subir ata alí envoltos na neve e na brétema pola cobiza de non renunciar ao punto máis alto dos previstos nesta ocasión. Non foi así?.
Realmente a vertente surleste do Monte Kanchenjunga é espectacular, tiven oportunidade de admirala en toda a súa grandiosidade ascendendo novamente por riba dos 5.000 metros no campo de Lampokhari; este tempo caprichoso concedeu varios días a oportunidade de ver “os cinco tesouros de neve” coas primeiras luces do día, cando a brétema estaba no fondo dos vales.
Deixo atrás o mundo das grandes alturas despois do campo de Chantray, última noite por riba dos 4.000 metros para internarme, por un sendeiro moi escarpado e nada frecuentado, nunha selva aparentemente impenetrable camiño do refuxio forestal de Kasturi Odal. Esta espectacular selva ateigada de sambesugas lévame ata a aldea de Labdhang e despois dunha maratoniana xornada á vila de Tashiding que marca o punto final deste alucinante paseo preto nubes.

ESCALADA EN VISUÑA: SERRA DO CAUREL.

Tiña unha débeda pendente coa miña historia: amosar o encadenamento da travesía Ti leipei de 7a+. Esta percorre o inicio de todas as vías do Sector Sumidoiro en Visuña, na Serra do Caurel. Forte desplome e presas de man imprecisas. Novembro do ano 2007, mala cabeza e pouco entreno; eso é o incrible!!! porque tiña estado enriba dela moito mellor preparado e caer unha e outra vez, mesmo despois de ter feito cousas máis difíciles.

1.1.

QUIROGA 1.896, UN XEITO DISTINTO DE VIVIR O ENTROIDO.

Publicado no Periódico o Sil no especial de entroido do ano 2009.
Transcrición literal do orixinal pertencente a Dna. Aurita Taboada, que chegou ata as miñas mans no verán do ano 2.005 gracias a amabilidade de Dna. Mercedes Gutiérrez Anca.
O floreado relato amosa un entroido distinto, afastado das celebracións populares que sempre tiveron lugar nas terra de Quiroga e que poderían ser obxecto de futuras reflexións. O Touro de Bendilló o Meco dos Novaes, etc, constitúen un xeito ben distinto de vivir estas datas de festa.
Quiroga: 19 de febreiro de 1896, asinado: Juan José.

“Pobre, muy pobre es mi pluma para poder reseñar como quisiera y merecen las veladas que en las noches del último carnaval se han celebrado en la casa de Sáa, morada de mis respetables amigos los Srs. de Quiroga y Villamarín, en obsequio de sus numerosas y distinguidas relaciones.
Comenzaré esta revista, mejor dicho, este incompleto relato, suplicando a los Srs. de Sáa y de las hermosas damas que, con su presencia, hicieron del saloncito de baile un joyero de inapreciable valor, me otorguen su perdón, si ni soy fiel, en la relación que me propongo hacer de tan lucidos bailes, que habrán dejado imperecedero recuerdo en la memoria de todos los que tuvimos el honor de asistir; pues nunca podrá mi torpe pluma, haciendo veces de pincel, dar el verdadero colorido al cuadro que intento copiar y que es digno de ser descrito por un hábil artista.
La alegría, el solaz y esparcimiento era el sello característico que se reflejaba en el semblante de las hermosas damas, que, rindiendo culto Terpsícore, cruzaban bulliciosas el salón, ya al compás de vertiginosa vals, ya al pausado, severo y agitado-aristocrático rigodón.
Difícil me sería dar idea exacta del delicado gusto que han demostrado las damas en la elección de los trajes que, a no dudar, tenían mucho mérito, y mucho más teniendo en cuenta que fueron improvisados de momento.
Soy poco inteligente en esta materia, y ésta es la causa de no poder describirlos con el realce que merecen; pero confío en la excesiva bondad e indulgencia del bello sexo quirogués que sabrá perdonar las numerosas faltas en que incurra.
Por un momento, me creí, la noche del Domingo, hablando a la Alambra. ¡Qué agradable sorpresa al ver entrar en el salón aquel grupo de hermosas andaluzas que, bulliciosas, lo invadían, derrochando gracia en sus ingeniosas y discretas bromas!. ¡Qué delicioso cuadro!. A través de los huecos de elegantes antifaces, veíanse centellear luceros que sus reflejos electrizaban al que persistentemente las miraba, cautivando en sus rayos al sexo fuerte. Cortos fueron los momentos en que el impertinente antifaz cubrió aquellos semblantes. Libres ya de ellos, pudimos hacer esta observación: “Linda y graciosa es la mujer andaluza, pero no menos linda y graciosa es la gallega, que supera en arrogancia a la bética raza”.
Muy hermosa estaba la señorita Carmen Villamarín con aquel traje de manola, dando su negra mantilla gracioso marco a su semblante risueño y afable con todo el mundo. Nobles y bellos son los sentimientos que encierra dicha dama, deseosa siempre de complacer a los concurrentes, haciendo digna y discretamente los honores de la casa, con la delicadeza y modestia que le es peculiar. Su hermana, la angelical Amelia, lucía un caprichoso disfraz.
No poco han contribuído al esplendor de estas fiestas las señoritas Lola y Tula Quiroga, que, con su gracia, esbeltez y elegancia nos reproducían al más puro tipo andaluz, formando, con sus blancas mantillas primorosamente prendidas, envidiable modelo para el pincel de Goya.
La señorita María Taboada, tan bella como siempre. La esbeltez de su talle y el fuego de su mirada hacían cual fuerte imán a débil pluma metálica. ¡¡Qué ojos!!. No me extraña saquen de sus casillas a un conocido amigo mío.
No menos graciosa, bella y elegante estaba Margarita Domínguez. La pureza de sus líneas, la palidez mate de su semblante y la facultad de atraer, innata en ella, causaba admiración a cuantos tuvimos la dicha de contemplarla.
Las señoritas Pepita y Carmen Domínguez, tan bellas y discretas como siempre. Se presentaron en “toilete” de sala, reservando la sorpresa para las noches de lunes y martes.
La niña Julia Taboada formaba muy bonita pareja con Pío Quiroga, luciendo caprichosos disfraces.
Digna de encomio es en alto grado la complacencia con la Sra. de D.Juan Quiroga supo interpretar el deseo del elemento joven ejecutando, al piano, con gran maestría, escogidos y variables bailables. Yo, en nombre de los jóvenes y en el mío, doy las más expresivas gracias a dicha señora, elogiando muy mucho su excesiva amabilidad, así como también al Sr. Taboada (D. Inocencio) la no pequeña ayuda prestada a Remedios en tan penosa tarea.
Muy dignamente fueron hechos los honores de la casa por la Sra. de Villamarín que, con su amabilidad y dulzura, no perdonaba medio alguno de hacer gratas a los convidados las horas que, rápidamente, se pasaron en su casa.
Han asistido la Sra. Vda. de Guitián, Domínguez, Taboada, condesa de Torre-Novaes, Fernández del Valle y otras muchas cuyo nombre siento en el alma no poder recordar en este momento, suplicando me perdonen la omisión.
Eran próximante las doce cuando terminó el baile, retirándose los invitados altamente satisfechos, esperando, con ansia, el elemento joven la noche siguiente para reanudar el baile que tan gratas impresiones había dejado en todos los ánimos.
No menos concurrido estuvo el baile la noche del lunes.
Las damas llevaban por lema el conocido refrán: “En la variedad está el gusto”. Mudaron de disfráz, presentándose en animada comparsa de estudiantina, improvisando cuartetos muy adecuados al objeto, demostrando la facilidad que en versificar tenían las señoritas que la componían. Formaban dicha comparsa las Srts. Carmen y Amelia Villamarín, Pepita y Carmen Domínguez, Lola y Tula Quiroga y María Taboada.
Los trajes eran sencillos, pero elegantes. Los formaban: falda negra adornada con lazos y cintas de color de rosa, de terciopelo, y mantón de manila del mismo color. Sobre la cadera y prendidos en el cabello con lazo rosa ostentaban la simbólica cuchara. El conjunto era encantador, hermoso, sublime y máxime al tener en cuenta las gracias que Venus distribuye entre las estudiantes.
Aunque no reinó la animación que en el anterior baile, resultó lucidísimo, y, sin duda alguna, el elemento joven la reservó para el del martes en el que se hizo espléndida despedida al Carnaval, como se deduce de las desaliñadas líneas que a la referida “soirete” dedico a continuación.
Hasta aquí, mal como pude, fui llegando. Mi pluma tiembla ante la idea, no ya de hacer una verdadera revista de fiesta tan magna, digna de ser escrita por Monte-Cristo, sino de poder detallarla con algún colorido... ¡Pobre es mi ingenio para lo que estas fiestas requieren!.
Grande fue la sorpresa recibida por los que ocupábamos el salón al ver entrar tres elegantísimas máscaras que, con gracia sin igual, lucían vaporosos trajes blancos adornados con profusión de margaritas. Los centenares de estas bonitas flores, tan bien dispuestas, cubrían dichos trajes nos hacen ver la paciencia y tiempo que en su confección tuvo que emplearse. No es de extrañar la estima en que las tenían. Gusto nada vulgar han demostrado las Srts. Lola, Tula y Margarita en la elección de un traje tan original como encantador. Digo encantador por la impresión que causaron en el ánimo de un querido amigo mío que, no pudiendo contener un arranque de entusiasmo, se me acercó diciendo “Son tres hadas”.
La Sra. de Quiroga (D. Juan), sentándose al piano, preludió un divino vals, al compás del que las parejas cruzaban vertiginosamente el salón, siendo interrumpidas por la presencia de nuevas máscaras.
Con unánime entusiasmo, fueron recibidas dos que, con mucha gracia, entraron bailando la alegre muiñeira, al compás de una bonita copla, acompañada de las “cóncharas”, que tanto se usan en las fiestas de las mariñas. Eran dos “mariñás”, representadas por las Srts. Luisa Losada y Benigna Navia, que emplearon muy buen gusto en la confección de tan originales trajes.
Seguidamente penetró en el salón una comparsa de Señoras antiguas; llegando, en este momento, la animación a su grado máximo.
Reducido era el salón para contener a las numerosas personas que, agrupadas en rededor de las máscaras, festejaban las picarescas bromas que, con tanto acierto, supieron dar.
Carmen Villamarín, con su preciosa “toilete” de gro negro, con larga cola (modelo de Sra. antigua) estaba muy hermosa, llevando con soltura y modales eminentemente aristocráticos el característico traje.
No menos rico y elegante era el traje que vestía María Domínguez. Su “toilete” consistía en falda de larga cola con múltiples y caprichosos recogidos, corpiño elegantemente entallado y, sobre la cabeza, artística capota. El aire y distinción peculiar en ella daba mucho realce a su “toilete”. Su potente mirada atraía a cuantos la contemplábamos. Su simpática hermana Pepita vestía, también de dama antigua. El traje era de gro negro, y, sobre el pecho, cruzaba una banda de raso encarnado, que hacía resaltar su hermoso semblante.
Si bella estaba María Taboada con los trajes de manola y tuna, no menos encantadora estaba con el de dama antigua. La esbeltez de su talle se presta de torneado molde a cualquier vestido y máxime el negro como el que el martes llevaba, que hacía resaltar su níveo semblante.
Las Srts. Amelia Villamarín y Carmen Domínguez vestían de sala, y lo mismos las niñas Julia Taboada y Antoñita Torres.
Además las Sras. Que antes he citado, ha asistido la Sra. de D. Vicente Quiroga Vázquez Queipo, no habiendo podido concurrir al del domingo y lunes por encontrarse fuera del País.
Rápidas, muy rápidas pasaron las horas de aquella inolvidable noche del martes, de la que tan gratos recuerdos conservamos los que tuvimos el honor de asistir. La animación no había decaído ni un solo momento, hasta que, señalando las doce el minutero del reloj, nos vino a advertir que el Carnaval de 1896 había terminado.
Pocos momentos después, los convidados nos retiramos altamente satisfechos y sumamente agradecidos hacia los señores de la casa, que, tan galantemente nos habían obsequiado celebrando el carnaval en sus salones.
Fiestas como éstas honran muy, mucho a los Srs. de Sáa, y dan idea de las generales simpatías con que gozan el país”.

Transcrición: Ramón Vila Anca.